Kalthoum

Jesienią ubiegłego roku ukazał się wyjątkowy album. Wyjątkowy, bo nagrany przez muzyka grającego na trąbce ćwierćtonowej (a jest ich na świecie niepełna garstka). Wyjątkowy, bo zawierający jazzowe aranżacje twórczości egipskiej śpiewaczki, ikony wschodniej popkultury. Wyjątkowy bo, mimo że europejski to jawnie koresponduje z muzyką arabską. Przed Państwem Ibrahim Maalouf i jego „Kalthoum”.

Oum Kalthoum to egpiską pieśniarka, ikona arabskiej popkultury minionego stulecia. Swoim przeszywającym głosem opowiadała o niespełnionych miłościach, trudnym życiu kobiety, tęsknocie. Jej związek z Ibrahimem Maalouf jest oczywisty: młody trębacz pochodzi z Libanu, a dziś na stałe mieszka we Francji. Wybierając Oum Kalthoum na bohaterkę swojego albumu, muzyk po raz kolejny w swojej karierze, kieruje się więc powódkami patriotycznymi (jego najbardziej znany utwór nosi tytuł „Beirut”, plus najbardziej oczywiste: Ibrahim gra na instrumencie umożliwiającym mu swobodne wykonywanie ćwierćtonów, charakterystycznych dla muzyki arabskiej). „Kalthoum” jest blisko godzinną suitą, w której trąbka Maaloufa wykonuje przepiękne partie wokalne, niegdyś wyśpiewywane głosem egipskiej divy. Na płytę składają się aranżacje muzyki inspirowanej Księgą Tysiąca i Jednej Nocy, napisanej dla pani Kalthoum w 1969 roku. Trębaczowi wtórują: niemiecki pianista Frank Woeste oraz trzech amerykanów: Mark Turner na saksofonie tenorowym, Clarence Penn na perkusji, oraz Larry Grenadier na kontrabasie.

Wszyscy muzycy tworzą wyjątkowy, orientalny jazzowy obraz. Ale na największą uwagę zasługuje lider formacji. Ibrahim Maalouf jest wirtuozem trąbki ćwierćtonowej. Instrument ten wymyślił jego ojciec – Nassim Malouf, po to, aby do muzyki rozrywkowej wprowadzić elementy muzyki arabskiej. Trąbka ćwierćtonowa posiada cztery wentyle (miast trzech, jak w trąbce klasycznej), a dzięki nim może wydawać ćwierćtony. Umożliwia więc granie w systemie zwanym magamat. Jest to spectrum dźwięków w muzyce arabskiej; składają się nań 55 różne skale melodyczne zawierające ćwierćtony, których standardowe, temperowane instrumenty nie są w stanie wydobyć. Efekt jaki się wówczas dokonuje, zwala z nóg. Niektóre dźwięki dla ortodyksyjnego ucha wydać się mogą fałszywe lub nietrafione. Jest to jednak mylne wrażenie. Dzięki ćwierćtonom Ibrahim Maalouf nadaje swojej muzyce bardziej orientalny charakter. Jest przez to głębsza, bardziej dosłowna i wyrazista. Istnieje też pewien wątek emocjonalny stosowania Magamat: dzięki ćwierćtonowym efektom, Ibrahimowi Maalouf udało się utrzymać przy życiu marzenie swojego ojca, o czystej korespondencji pomiędzy muzyką arabską i jazzem.

Choć artystów, którzy zgrabnie łączą wpływy muzyki arabskiej z jazzową, jest na świecie całkiem dużo, to Ibrahim Maalouf wyraźnie się spośród nich wyróżnia. W muzyce na Kalthoum nie tylko mocno przebijają się motywy arabskie, ale również przejmująca melodyjność i liryzm, przeciwstawiany zwartej sekcji rytmicznej i jazzowym aranżacjom. Nad wszystkim unoszą się zaś poetyckie długie frazy, wzięte niczym z legend o Szeherezadzie. Bardzo sugestywna, piękna muzyka.