Calenture and Light Leaks & The Dogs of Nile

Duet saksofonu z fortepianem jest równie trwale zapisany w historii gatunku free jazz/ free improv, jak duet tegoż saksofonu z perkusją. Dokładnie 2 marca dwóch kolejnych muzyków poczyni swój edytorski wpis do księgi wspomnień i osiągnięć.

Evan Parker, który sam jest historią wszystkiego, co istotne dla swobodnej improwizacji i o trzy dekady od niego młodszy, Irlandczyk Paul G. Smyth, dzielny aspirant i niebanalny improwizator, podają nam na tacy dwa swoje duety, który są dla nich otwarciem wzajemnej współpracy.

W zestawie tym krążek Calenture and Light Leaks zdaje się być tym zasadniczym. Wydany na CD koncert z National Concert Hall, edytorsko uzupełniony został kolejnym koncertem duetu The Dogs of Nile (z miejsca zwanego The Opium Rooms), nieco krótszym, dostępnym jedynie w downloadingu. Wszystkie szczegóły odnajdziecie na bandcampowej stronie wydawcy, który zwie się Weekertoft Records.

Z łaskotaniem w przełyku i drżeniem łydek, zaglądamy na oba koncerty, które miały miejsce – tego chyba jeszcze nie powiedzieliśmy - w Dublinie.

W pierwszej kolejności docieramy na koncert, który odbył się 26 marca 2015 roku. Parker gra tu na saksofonie tenorowym, Smyth – co oczywiste w tym kontekście – na fortepianie. Dwa sety trwają łącznie 42 i pół minuty.

Początek seta pierwszego upływa nam stosunkowo spokojnie. Tenor płynie zwinnie i po parkerowsku. Fortepian stawia delikatne zasieki - muzyk skupiony jest na klawiszowych pasażach, skrupulatny w dbaniu o każdy dźwięk. Czyni wszystko w klimacie kameralistycznym, a my dostrzegamy także drobny, klasycyzujący nerw w dłoniach pianisty. Muzycy budują improwizację świetnie się ze sobą komunikując, trzeba wszakże zaznaczyć, iż specyfika dramaturgii spektaklu nie stawia w tym zakresie szczególnych wymagań. Od czasu do czas flow narracji biegnie wedle reguły outside/ inside. Piano zdaje się być dość wysoko zestrojone, tembr instrumentu interesująco rozlewa się po przestrzeni sali koncertowej. W 10 minucie Paul zostaje sam i brnie w intrygujący pasaż, lepiony z ponadgatunkowych skojarzeń. Parker brzmi niezwykle ciepło, wręcz nostalgicznie, ale – gdy trzeba – w mgnieniu oka przechodzi do suchych klasterów, które łapią galop z perkusyjnymi preparacjami piana. Oniryczna zdaje się być szczególnie 12 minuta, gdy fortepian grzmi złowieszczo, a flow saksofonu wdziera się na wysoką górę! Recenzent z radością odnotowuje pierwszy naprawdę ekscytujący moment koncertu! 20 minuta przynosi solową ekspozycję tenoru – muzyk świetnie łapie subtelny pogłos sali, jego instrument rozbrzmiewa niczym światło w ciemnym tunelu. Kotłuje się ze sobą, pętli i systematycznie eskaluje poziom dźwięku. Piano powraca w drżeniu, wyłania się z całkowitej niemal ciszy. Zamiana ról – piano w solowej eskapadzie wprost po ciemnych klawiszach, brzmi niczym stado rumaków w galopie. Kind of dark ambient piano! Tuż potem zejście do poziomu ciszy i … powrót tenoru, który pomrukuje z zadowolenia. Na finał seta muzycy wracają do estetyki, jaka była ich udziałem na początku spektaklu. Classic Parker i potoki pianistyki z czystych klawiszy. Trochę kameralnie, trochę na jazzowo.

Set drugi (z uwagi na czas trwania, raczej rozbudowany encore) rodzi się czeluściach wyjątkowo skupionej sonorystyki. Pianistyczne preparacje na samym dnie pudła rezonansowego i suche dysze skupione na budowaniu plastrów ciszy. Po chwili następuje start cyrkulacyjnego oddechu tenorzysty i meta drumming na wilgotnych strunach fortepianu. Jakże zmysłowa narracja! Piano brzmi niczym spinet, znów stroi na wysoko, znów epatuje potokiem różnorodnej narracji, także wprost z gardła kameralistyki współczesnej. Piękny finał jakże doskonałego koncertu!

Czas przenieść się w czasie do dnia 12 marca 2017 roku. Istotna zmiana instrumentalna – Parker gra tym razem na saksofonie sopranowym. Znów dwa sety, łącznie 31 i pół minuty.

Sopran i wysokie piano – duet niemal stworzony dla siebie! Parker dość szybko wchodzi w oddech cyrkulacyjny, płynie nieprzerwanym strumieniem dźwięków, ale nie są to kilometrowe tasiemce, często przerywa je bowiem kameralnymi grepsami. Cała narracja zdaje się być niezwykle delikatna, przypomina stąpanie po trawie przy porannej rosie. Muzykom wystarczy jednak ukradkowe spojrzenie, by w ułamku sekundy znaleźć się w sporym galopie. Piano cudnie zestrojone w roztańczonym sopranem! Po wytłumieniu, muzycy znów łapią wychładzające plastry chamber, po czym schodzą jeszcze niżej i stają się odrobinę jazzy. Jeśli narracja tej części koncertu dynamizuje się, na ogół dzieje się to z inicjatywy Paula. Jeśli stopuje, na ogół na skutek westchnień Evana. W okolicach 10 minuty soprano solo – raz w górę, raz w dół, tubą pełną emocji i suchymi dyszami. W tle mikro preparacje fortepianowych strun. Za moment piano solo, tu w absolutnej niemal ciszy. Powrót do ekspozycji duetowej w onirycznej atmosferze dramaturgicznego niedopowiedzenia. Kontemplacja, improwizowany chill out of space. Na finał seta, drobne zapętlenie, pełne mocy.

Set drugi budowany jest małymi kroczkami, dźwięk po dźwięku. Sopran pnie się ku górze, piano trzyma poziom powierzchni ziemi, zwinnie się preparując. Narracja rośnie bystrymi przyspieszeniami i chytrymi stoppingami. Także z odrobiną wzajemnych półimitacji. Brawo! Free chamber as well! Także garść jazzowych spiętrzeń, mniej strukturalnych, bardziej temperamentnych. Chwila na dramaturgicznym rozstaju, zatem kierunek bardziej dynamiczny zdaje się być idealnym rozwiązaniem. Cyrkulacyjny step Parkera w roli głównej! Finalizacja seta w oparach kameralistyki, z małymi skokami wybrzmiewającego sopranu. Spokojny flow Parkera, w tle tablica z napisami końcowymi i piano drumming na suchych klawiszach w oczekiwaniu na burzę oklasków.