Nie żyje Tomasz Szukalski

Dzisiaj w nocy, po długiej walce z chorobą, w Domu Aktora Weterana w podwarszawskim Skolimowie zmarł Tomasz Szukalski - Szakal: jeden z najwybitniejszych polskich muzyków jazzowych. 

Ukończył klasę klarnetu, samodzielnie zapoznał się z techniką gry na saksofonie sopranowym i tenorowym, sporadycznie używając także innych instrumentów, z których szczególną pozycję zajmował - klarnet basowy. Jeszcze jako uczeń szkoły średniej, zaczął występować na estradzie. Towarzyszył podczas koncertów grupie wokalnej Partita (Jazz Jamboree 67). Wówczas nawiązał także współpracę z zespołami takich muzyków jak Janusz Muniak, Tomasz Ochalski oraz Big Bandem Stodoła sporadycznie z nimi występując.

Znamiennym dla młodego saksofonisty okazał się okres współpracy (od roku 1972) z zespołem czołowego wówczas polskiego saksofonisty altowego, Zbigniewa Namysłowskiego. Razem dokonali wielu nagrań. Współpraca ta zaowocowała znaczącymi (również dla Zbigniewa Namysłowskiego) albumami „Winobranie” i „Kuyaviak Goes Funky”. W czasie znacznie wzrosła jego pozycja na jazzowym rynku: do współpracy zapraszali go znane postacie rodzimego jazzu: Włodzimierz Nahorny, Tomasz Stańko czy Jan Ptaszyn Wróblewski.
W latach 1974-1979 wraz z Tomaszem Stańko wiele koncertował i nagrywał płyty w całej Europie (również dla prestiżowego wydawnictwa ECM). JEgo miuzycznymi partnerami były takie sławy jak: Arild Andersen, Dave Holland, Edward Vesala, Palle Danielsson, Terje Rypdal, Palle Mikkelborg, Juhani Aaltonen czy Antti Hytti.
Liczne wyjazdy z Tomaszem Stańko nie przeszkodziły mu w latach 1975-1976 aktywnie wspierać na scenach i w nagraniowym studio słynną SBB. To był także czas kiedy Szakal zdecydował się na założenie autorskiego zespołu. W roku 1977 powstał zespół The Quartet, skupiający wielkie indywidualności: basista Paweł Jarzębski, pianista Sławomir Kulpowicz oraz perkusista Janusz Stefański. The Quartet i jego muzyczne propozycje postrzegano jako typowy zespół bez lidera, złożony z wybitnych muzyków, będących indywidualnościami muzycznymi.

Zadebiutowali w roku 1977 - co nietypowe dla jazzmanów - nagraniami dla archiwum Polskiego Radia, ale już w styczniu 1978 odbyli dużą trasę koncertową po kraju, zwięnczoną koncertem podczas Jazz Jamboree'78. Repertuar tworzyły głównie kompozycje Kulpowicza oraz Szukalskiego, inspirowane muzyką takich postaci jak McCoy Tyner, Sonny Rollins, John Coltrane, tradycjami modern jazzu lat 60. The Quartet zaliczany był przez wielu krajowych i zagranicznych krytyków do najważniejszych zespołów jazzowych Europy swoich czasów.

W latach 1980-1981 Tomasz Szukalski i Józef Skrzek stworzyli duet grający wysublimowane fusion uwiecznione na płycie „Ambitus Extended”. Tomasz towarzyszył też jako solista założonej po rozwiązaniu SBB Formacji Józefa Skrzeka nagrywając m.in. płytę „Wojna Światów”. W roku 1981 występował zarówno na Jazz Jamboree '81, jak i na towarzyszącym Rock Jamboree '81 i wraz z Formacją Józefa Skrzeka (Andrzej Ryszka, Andrzej Urny) i grał w towarzystwie Gila Goldsteina oraz Deana Browna.
Miesiąc przed ogłoszeniem stanu wojennego zdążył jeszcze wyjechać do Baden-Baden, by zagrać cykl koncertów poświęconych pamięci Johna Coltrane'a. W gronie muzycznych towarzyszy znaleźli się wówczas takie znakomitości jak Rashied Ali, John Surman czy Albert Mangelsdorff.

Po ogłoszeniu stanu wojennego Szukalski zaproszony został do współpracy przez Jana Ptaszyna Wróblewskiego, który w tym czasie kierował SPPT Chałturnik i Studiem Jazzowym Polskiego Radia. Po okresie ostrego straight-ahead jazzu, sukcesach z zespołami Namysłowskiego, Stańko i The Quartet udział w muzyce mainstreamowej Ptaszyna Wróblewskiego nie był dla Szukalskiego kreatywną odskocznią.

Dopiero w roku 1984 wraz z nowym trio (Czesław Bartkowski - perkusja, Wojciech Karolak - instrumenty klawiszowe) muzyka saksofonisty nabrała większego wigoru. Album „Time Killers” został uznany przez krytyków za najciekawszą polską płytę jazzową lat 80. Zachęcony sukcesem zorganizował w 1985 r. kolejny kwartet (Piotr Biskupski, Andrzej Cudzich, Andrzej Jagodziński), który z założenia miał przejąć sukcesję po The Quartet.

W 1986 roku Szukalski wraz z pianistą Januszem Szprotem utworzył duet Blues Duo SZ-SZ i choć dokonali wielu nagrań i wystąpili na licznych koncertach, to formacja okazała się efemerydą na polskim rynku jazzowym.

W ostatnich latach Tomasz Szukalski znalazł się w skomplikowanej sytuacji życiowej. Aby pomóc temu wybitnemu instrumentaliście Artur Dutkiewicz we współpracy m.in. z RadioJAZZ.FM zorganizował serię koncertów pod hasłem "Dzień Szakala", na których wystąpili przyjaciele Szukalskiego - znakomici polscy muzycy jazzowi: Tomasz Stańko, Adam Makowicz, Leszek Możdżer, Marcin Wasilewski Trio, Michał Urbaniak, Urszula Dudziak, Ewa Bew i inni.

/artykuł aktualizowany na bieżąco/